Anayasa Mahkemesinin Temel Haklar Alanındaki Kararlarının Etkili Şekilde Uygulanması Ortak Projesi Hâkim ve Cumhuriyet Savcılarına Yönelik Programa katılan Anayasa Mahkemesi Başkanı Kadir Özkaya, yaptığı açılış konuşmasında 2012 yılında hayata geçirilen bireysel başvuru sisteminin, Türkiye’de hukuk ve insan hakları alanındaki en önemli reformlardan biri olduğunu vurguladı. Bireysel başvurunun nicelik ve nitelik itibarıyla Anayasa Mahkemesinin (AYM) kararları bağlamında başarılı bir seyir izlediğini ifade eden Özkaya, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi tarafından da etkili bir iç hukuk yolu olarak kabul edildiğinin altını çizdi. Özkaya, bireysel başvuru sayesinde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine yapılan başvurular ile ülkemiz aleyhine verilen ihlal kararlarını azaltma yönündeki hedefin de gerçekleştirildiğini belirtti.
AYM’ye yapılan bireysel başvuru sayısının dünyadaki muadilleriyle karşılaştırıldığında devasa boyutta olduğunu söyleyen AYM Başkanı Özkaya, AYM önünde 106 bin bireysel başvurunun derdest olduğu, sadece 2024 yılında 32 bin başvurunun yapıldığı ve yılda ortalama 100 binin üzerinde başvuru sayısıyla karşı karşıya olunduğu bilgisini paylaştı.
Anayasa Mahkemesi kararlarının objektif etkisi devreye girmelidir
Konuşmasında bireysel başvuruların incelenmesinde yalnızca somut olayda temel hakların ihlal edilip edilmediğinin değil, genel olarak Anayasa’nın temel hak ve özgürlükleri düzenleyen hükümlerinin yorumlandığını ve bunların uygulanmasına ilişkin ilke ve esasların ortaya koyulduğunu; bu noktada AYM kararlarının objektif etkisinin devreye girmesinin ve bireysel başvurunun ikincil niteliğinin hatırlatılmasının gerekliliğini dile getiren Kadir Özkaya, temel hak ve özgürlüklerin korunmasının öncelikle kamu makamları ve yargı mercilerinin görevi olduğunu vurguladı.
“Anayasa Mahkemesinin temel haklar alanında vermiş olduğu kararların yargı mercilerince benimsenmesi insan haklarının etkin korunması için elzemdir. Anayasa Mahkemesi kararları sonuçları itibarı ile tüm toplumu ilgilendiren ve etkileri davanın taraflarının ötesine uzanan kararlardır. Anayasa Mahkemesi kararları hukukun her alanında insan haklarının merkezde olduğu bir yaklaşım ortaya koymaktadır.” diyen Özkaya, AYM kararlarının etkili şekilde uygulanmasının sadece normatif düzenlemelerle sağlanabilecek teknik bir konu olmadığını, yargı kurumlarının da eş güdüm içinde çalışması ve temel hakları esas alan bir yargı kültürü geliştirilmesi gerektiğini ifade etti.
“Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, bölge mahkemeleri ve ilk derece mahkemeleri arasında sağlıklı bir diyalog kurulmasının ve sürdürülmesinin önemi tartışmasızdır. Anayasa’ya bağlılık konusunda ortak sorumluluğa sahip devlet organlarının temel hak ve özgürlükleri koruyarak adaleti tesis etme amacı etrafında birlikte çalışmaları, içinde yaşadığımız toplum ve devlet hayatının da gereğidir.” mesajını veren Özkaya, Anayasa Mahkemesi olarak diğer yargı kurumlarıyla sağlıklı bir diyalog kurma ve sürdürme niyeti içinde olduklarının altını çizdi.
